Oorspronkelijk was het gebouw in gebruik als villa Hoogereng, gebouwd in 1826 en in 1861 werd het als gemeentehuis in gebruik genomen. Behalve gemeentehuis was er ook een schooltje, waarvan de schoolmeester in een deel van de villa zijn woning had. In 1886 is een schoolgebouw achter het pand gebouwd en werd het woongedeelte bewoond door de conciërge van het gemeentehuis. Tot de jaren 70 van de 20e eeuw was er het schoolgebouwtje. 

Voor het oude gemeentehuis treffen we het Leersumse oorlogsmonument ter nagedachtenis aan de gevallenen tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Bernard C.M. van der Hoop zat in de Raad van Verzet onder de schuilnaam ¨Bants¨. Op dinsdag 5 september 1944, ook wel 'dolle dinsdag' genaamd hield minister-president Gerbrandy een radiotoespraak waarin het leek dat Nederland bevrijd was. Van der Hoop heeft samen met een andere verzetsman, de NSB-burgemeester De Boer ontvoerd en gevangengezet in Valkenheide. Getuigen hadden V.d. Hoop weg zien gaan met De Boer, maar bij huiszoeking door de Duitsers troffen ze V.d. Hoop niet aan, wel zijn vrouw die na druk van de Duitsers vertelde waar burgemeester De Boer zat. V.d. Hoop dook onder in  de Achterhoek, waar hij op 10 februari 1945 werd gearresteerd en gevangen gezet. Na een aanslag op een Duitse officier op de Woeste Hoeve op de Veluwe, werden op 8 maart 1945 117 willekeurige gevangenen geëxecuteerd, waaronder V.d. Hoop. In 1970 is hij herbegraven op de erebegraafplaats in Loenen.

Het monument herinnert ook aan de inval van de Duitsers in het gemeentehuis op 3 oktober 1944, waarbij als represaille voor de ontvoering door het verzet van de NSB-burgemeester De Boer, een aantal ambtenaren, werkzaam op de secretarie, werd opgepakt en weggevoerd naar Duitse concentratiekampen, waar zij omkwamen. Hun namen staan mede op dit monument gebeiteld: A.J. Bos, F. den Hartog, A. de Ridder en P. Vlijm.

Ook de naast het gemeentehuis werkende bakker A. v.d. Berg, die zich op straat vertoonde, werd meegenomen en kwam in het concentratiekamp om het leven. 

Verder staan hier de namen op van andere verzetsmensen De Beaufort; Baron van Lynden en Roosmale Nepveu, de gebroeders Van Dijk en W. Selles waarover bij punt 15 en punt 16 in deze wandelroute wordt verteld. En over Jeanne Hermance Pauw van Wieldrecht waar bij punt 25 over verteld wordt.

Villa Hoogereng

In de loop van de 19de eeuw wisselde de gemeente nogal eens van vergaderplaats, tot men uiteindelijk in 1861 de villa Hoogereng aankocht. Deze was in 1848 door C. Versteegh gebouwd. De villa werd verbouwd tot gemeentehuis, school en onderwijzerswoning. Het in neoklassieke stijl opgetrokken huis onder overstekend zadeldak had een landelijke uitstraling, passend bij het dorp Leersum. In 1884 kreeg de gemeente de beschikking over het hele pand: de school trok eruit. In 1936 werd het gemeentehuis gerestaureerd. Geleidelijk aan werd ook dit gebouw te klein en volgden aanpassingen en uitbreidingen.