Korte beschrijving:
Op deze plek zijn op 14 mei 1940 elf Nederlandse militairen omgekomen. Zij waren teruggetrokken van de Grebbelinie en werden hier door een colonne Duitse militairen ingehaald. Ondanks dat ze zich probeerden te verschuilen in het korenveld (de eng), werden zij met Duits mitrailleurvuur bestookt. Gewonden werden naar het noodhospitaal aan de overkant van de weg (nr 57 en 59) gebracht en de overledenen naar de oude begraafplaats (punt 25).
Het 10e Regiment Infanterie (10 R.I.) lag in de voorposten langs de weg van Veenendaal naar de De Klomp, bij Ederveen en in fort a.d. Buursteeg. Deze sector was een redelijk goed afgesloten deel in de Grebbelinie en toch gaf Kol. mr. J.S. Barbas (commandant IIe divisie) op 13 mei 1940 het bevel om de Grebbelinie te ontruimen en zich terug te trekken achter het oostfront Vesting Holland (Nieuwe Hollandse Waterlinie N.H.W.). Men dacht dat de N.H.W. gereed (geïnundeerd) zou zijn, zodat men zich daarachter kon verschuilen en verdedigen. Uiteindelijk braken op 14 mei 1940 Duitse troepen bij Rhenen door de linie.
Na de ochtendschemering van 14 mei waren bijna alle eenheden vertrokken uit de Grebbelinie. Commandant - II - 10 R.I. (majoor J.A. Claessen), die ondertussen zijn ondercommandanten het bevel had gegeven voor de terugtocht, had de marswegen doen wijzigen omdat op de Kunstweg Ede - De Klomp waarschijnlijk onder vijandelijke vuur lag. De nieuwe gewijzigde marswegen werden: Veenendaal-Oude Trekpot-Z. - om Amerongen en Leersum heen naar de viersprong bij de Donderberg - Doorn - Werkhoven - Houten. Op het afgesproken verzamelpunt bij Prattenburg/Veenendaal kon majoor Claessen maar enkele eenheden verzamelen. Sommigen waren door de Duitsers afgesneden van hun eenheden. Via de bossen van Amerongen en Leersum komt het 10 R.I. bij het korenveld aan de Rijksstraatweg bij Leersum uit. Daar kregen ze het bevel van Commandant majoor J.A. Claessen om een korte rust pauze te nemen.
Kaart waarop de locatie staat aangegeven van het vuurgevecht (rode cirkel).
Huis van de familie Alberts
Uit de richting van Amerongen kwam een kleine groep wielrijders, die de commandant schreeuwend waarschuwde dat de Duitsers in aantocht waren. De Commandant gaf direct opdracht aan zijn bataljon, zo'n 150 man, om dekking te zoeken. De soldaten doken weg achter houtwallen die langs de straat liepen, in het korenveld en achter het huis van de familie Alberts (destijds huisnr. 22). Er ontstond algehele verwarring en er werden verschillende (tegenstrijdige) commando´s gegeven. Door deze verwarring openden enkele soldaten het vuur op de voorbijtrekkende Duitse colonne. Er gaan geruchten dat er een paar Nederlandse officieren dronken waren, waardoor het gevecht uitbrak. De eerste twee Duitse pantserwagens reden door richting Utrecht maar de derde uit de colonne stopte en nam positie in bij het huis van familie Alberts. De koepel van de pantserwagen werd in de richting van het korenveld gedraaid en meteen daarop volgde een aantal salvo’s. Ook motorrijders hadden hun positie ingenomen bij de pantserwagen en vuurden met hun machinegeweren op het korenveld. Dat was op dat ogenblik zo’n 60 á 70 cm hoog. Links en rechts vlogen de granaten en kogels in het rond. Bij deze salvo’s werden vele Nederlandse soldaten die in het korenveld dekking zochten gewond of gedood. Vanuit het korenveld schreeuwden de Nederlandse soldaten “Hou op met vuren” en staken witte zakdoeken in de lucht. Maar dat maakte geen indruk op de SS’ers, die bleven maar doorvuren. Na een tijdje werd het vuren gestaakt door de SS’ers. Door deze actie sneuvelden 11 Nederlandse soldaten. De militaire arts Luitenant J.D. Camerling Helmont, bleek tijdens het verzorgen van zijn gewonden door het hoofd te zijn geschoten. Ook wachtmeester Adolf Vlielander Hein sneuvelde. Hij leidde het 4e regiment Huzaren, die de achterhoede moest beschermen. Hij is postuum onderscheiden met het Bronzen Kruis.
Volgens een persoonlijk verslag bleven de gesneuvelden van die 14e mei op de plek nog een aantal dagen liggen. Door de familie Alberts werden ze naar het brandspuithuisje gebracht (punt 26) waar ze opgebaard werden. Veldprediker Ds. A.C. van Nood heeft de gesneuvelde soldaten geïdentificeerd en noteerde hun namen in zijn zakboekje. Later werden ze door Alberts begraven op de oude begraafplaats (punt 25) (na de oorlog werden enkele militairen herbegraven in hun woonplaats). Het graf van dr. Camerling Helmont kunt u zien bij punt 13.
Overlevenden: enkele soldaten hadden via het korenveld naar de bosranden weten te ontkomen en wisten door te geven aan de staf in Utrecht dat de Duitsers al waren doorgestoten tot in Leersum. De Bataljonscommandant en zijn eenheid werden krijgsgevangen genomen en met hun handen omhoog moesten zij van Leersum naar Elst lopen. Als men de handen iets te laag liet zakken werd er gestompt en geduwd totdat de armen weer flink boven het hoofd waren. Vele Nederlandse krijgsgevangen werden daarna afgevoerd naar Duitsland.
De gewonde militairen werden door de familie Alberts in allerijl naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis gebracht: aan de overkant van de Rijksstraatweg (nu huisnr. 57 en 59). Dat was pension Eikenhof, dat sinds 10 mei 1940 dienst deed als noodhospitaal. Enkele zwaargewonde militairen werden naar het ziekenhuis in Utrecht overgebracht.
Noodhospitaal aan de Rijksstraatweg (pension Eikenhof).
Door Duitsers gevangen genomen Nederlandse militairen.
Historie 10 R.I.
Het 10 R.I. is op 9 januari 1814 opgericht. Het vaandel van 10e Afdeling Infanterie is uitgereikt in Amsterdam op 2 oktober 1820 door Lt.-Gen. Jhr. A.D. Trip van Zoudtlandt. Bij de overgave van de Citadel van Antwerpen in 1831 is het vaandel verloren gegaan en opnieuw uitgereikt op 19 februari 1840 te Utrecht door Luit.-Gen. K.B. Hertog van Saksen Weimar. Op 12 september 1905 is door H.M. Koningin Wilhelmina te Millingen een nieuw vaandel aan 10e R.I. uitgereikt. Het oude vaandel van de 10e Afdeling Infanterie is in depot opgeslagen. 10 R.I. is een Noord Hollandse regiment, zij komen uit de buurt van Heemskerk (N.H.) vandaan. In vredestijd was het 10e R.I. gelegerd in de Mauritskazerne (Infanteriekazerne I en II) te Ede. Het 10e R.I. behoorde in 1940 bij de IIe divisie van het IIe legerkorps.
Het 10e Regiment Infanterie werd in 1950 opgeheven; de traditie van 10e R.I. werd voortgezet door het Regiment Infanterie Johan Willem Friso en later door het Regiment Infanterie Chassé.
Deze wandeltocht is een initiatief van de Historische Vereniging Leersum en de Tijdlijn van Leersum.
© 2020 Ontdekkingstocht Leersum WO II
Reclame
Maak jouw eigen website met JouwWeb