De bevrijdingsdag van 5 mei 1945 was een horrordag in Leersum.

Hier, bij het Galgenbos begon het drama van 5 mei 1945.

Er waren berichten dat Duitsland gecapituleerd was, maar generaal Blascowitz, die aan de Grebbelinie was, weigerde zich over te geven en onderhandelde over een vrije aftocht naar Duitsland.

Het verzet in Leersum had die ochtend opgeroepen om om 09.00 uur te verzamelen bij de MOVA aan de Ginkelseweg (nu Scherpenzeelseweg), niet wetende dat daar die nacht een eenheid van de luftwaffe had overnacht. 

Die ochtend van de 5e mei, omstreeks 08.30 uur hielden drie Nederlandse SS-ers een vijftal mensen aan omdat ze burgers nodig hadden om voor hen aardappels te schillen. Dit waren de Nederlandse SS-ers, die aan de Lomboklaan gehuisvest waren (zie punt 15). Die vijf mensen bleken verzetsstrijders te zijn (onderweg naar de MOVA) en het kwam tot een vuurgevecht, waarbij een Nederlandse SS-er (Rutjes genaamd) om het leven kwam. Dit gebeurde bij het Galgenbos. 

De 5 verzetsmannen hadden daarna een andere Nederlandse SS-er gevangen kunnen nemen. Ze brachten hem over naar de MOVA, maar daar troffen ze onverwacht de Luftwaffe aan. Ze moesten de SS-er vrij laten en vluchtten. De Nederlandse SS-er lichtte de Luftwaffe in over de dood van Rutjes. Op dat moment (rond 09.00 uur) kwamen meer BS-ers aan bij de MOVA, waaronder de broers Cees en Jan van Dijk. Zij werden door de Luftwaffe staandegehouden en gefouilleerd, waarbij wapens werden gevonden. De broers Van Dijk werden gearresteerd.

Op dat moment liep ook Willem Selles, een leraar uit Wageningen die als evacué in Leersum verbleef, naar zijn tijdelijke woning, tegenover de MOVA. Hij werd door de Duitsers gearresteerd en bij de gebroeders Van Dijk gevoegd. Omdat er enorme paniek en chaos was bij de Duitsers, vanwege de dood van Rutjes, werd het bevel gegeven om deze drie dood te schieten. Dat gebeurde en de lijken werden aan de weg gelegd. Later is Selles begraven op de nieuwe begraafplaats (punt 13).

Na het vuurgevecht bij het Galgenbos ontstond er onrust en agressie bij de Nederlandse SS-ers, die zich nog in Leersum bevonden, waaronder de SS-ers aan de Lomboklaan. Door de Nederlandse SS-ers werden huiszoekingen gedaan en mensen gearresteerd en bijeen gebracht bij het veldje van Putman (punt 21 in deze route) of in de schuur achter de ´Strohoed´ aan de Lomboklaan (punt 15).

Op diezelfde ochtend liepen drie andere verzetsmannen, Rijnhard Willem de Beaufort, Diederik Jan Baron van Lynden en Aubin Roosmale Nepveu vanuit Darthuizen richting de MOVA. Toen zij op de Lomboklaan liepen, werden zij door de Nederlandse SS-ers aangehouden. Zij moesten de rugzakken openmaken. Toen De Beaufort zijn rugzak openmaakte en de SS-er er een wapen zag, heeft hij meteen De Beaufort doodgeschoten. De andere twee renden ieder een andere kant op, maar werden tijdens hun vlucht ook doodgeschoten. De gearresteerde burgers in de Strohoed kregen de opdracht om de lijken aan de weg te leggen. De lijken mochten niet gedragen worden, maar moesten worden gesleept. Zij liggen begraven op landgoed Maarsbergen en hun begraafplaats is in de fietsroute opgenomen. De namen van deze 6 doodgeschoten verzetsmannen staan op het monument bij het oude gemeentehuis (punt 1).

De gearresteerde mensen van de Strohoed werden ´s middags per vrachtauto weggevoerd. Ter hoogte van Sandenburg (tussen Leersum en Doorn) werden ze ingehaald door een luxe auto, met daarin generaal Blascowitz. Deze had net de capitulatie in Wageningen getekend. Hij informeerde wat er met de groep ging gebeuren en verbood de aftocht en executie. De mensen werden vrijgelaten en konden terug naar het dorp. 

Die hele dag van de 5e mei werd iedereen die het dorp Leersum binnenkwam aangehouden en naar het veldje van Putman (punt 21) gebracht. Hier werden ook de mensen gebracht die bij huiszoekingen (i.v.m. de dood van Rutjes) aangehouden werden, Tegen de avond, rond 19.00 uur moest de groep (ong. 40 mensen) over de Rijksstraatweg richting Lomboklaan lopen. Daar werd de groep door de NSB-burgemeester De Boer toegesproken, waarin hij hen vertelde dat ze vrij waren, maar wel thuis moesten blijven. Velen moesten over de Lomboklaan, langs de lijken van de 3 verzetsmensen lopen om naar huis te gaan.