28) Wilhelminaboom

Korte beschrijving:

De Wilhelminaboom met hekwerk bestaat sinds 1898, toen Wilhelmina koningin werd. Toch is dit niet de echte Wilhelminaboom. Het hekwerk is namelijk, om verschillende redenen, een aantal keren verplaatst. Overigens heeft het niet veel gescheeld of koningin Wilhelmina was in juni 1945 hier in Leersum geweest (zie krantenbericht onderaan de webpagina). 


Herdenkingsboom en hek;

Uit 1898 dateert het hekwerk rond de Wilhelminaboom voor het voormalige gemeentehuis aan de Rijksstraatweg. Oorspronkelijk was het gebouw in gebruik als villa Hoogereng (zie ook punt 1) en in 1861 werd het als gemeentehuis in gebruik genomen.

Het hek rond de Wilhelminaboom is een groen- en goudkleurig rijk gedetailleerd hekwerk, waarop portretten van de jonge koningin Wilhelmina (en profil) zijn aangebracht en een van een kroontje voorziene banderol met de tekst 'Koningin Wilhelminaboom 1898'. Het hekwerk was ter gelegenheid van haar kroning tot koningin.

Koninklijk sierhek: het ijzeren hekwerk met portretreliëfs is vervaardigd door de Doetinchemse ijzer-, koper- en metaalgieterij, v/h Keijzer, Snoeck & Boon.

Door de valwind van 18 juni 2021 is de boom omgewaaid en is het hek beschadigd. 

Deze Wilhelminaboom is een lindeboom. Er staan verschillende linden die samen met het gebouw een mooi beeld opleveren. Met de inhuldiging van Koningin Wilhelmina in 1898 werden in alle Nederlandse gemeentes en dorpen bomen geplant. Ook in Leersum was men erg koninklijk gezind, dus ook in Leersum werd met een grote ceremonie een boom geplant, met een prachtig sierhek erom heen waarop op staat: “Koningin Wilhelmina 1898”. Bij werkzaamheden rondom het gemeentehuis had de gemeente gehoopt de koninklijke linde ongemoeid te kunnen laten. Maar na vele overwegingen heeft de gemeente moeten besluiten om de grote originele Wilhelminaboom toch te kappen. Het hekwerk werd opgeslagen bij de buitendienst van de gemeente.

Een jonge koningin Wilhelmina

Uiterst links staat een boompje met het hekwerk. Foto omstreeks 1905.

In 1984 besloot men om het hek terug te plaatsen. De burgemeester van die tijd, dhr. De Graaf wist waar het hek was en dat het onder de roest en stof zat. De gemeente had het hek in 1970 verwijderd om het voor verder verval te behoeden. Een bedrijf uit Amersfoort was bereid om het authentieke hek voor 15.000 gulden te restaureren, zodat het hek met de boom kon worden herenigd, want ze hebben immers 70 jaar bij elkaar gestaan.

In 1986 is het dan zover: het nieuwe gerestaureerde hek wordt weer rondom de boom voor het oude gemeentehuis geplaatst. Het hek kwam te staan op een mooie stenen ondergrond. Uiteraard staat het hek niet rondom de oorspronkelijke Wilhelminaboom. Het gebeurde nog wel eens dat automobilisten tegen het hek aanreden. Het gemeentebestuur besloot dan maar het hekwerk dichter bij het gemeentehuis te zetten. 

Op 18 juni 2021 was er een valwind in Leersum, waarbij o.a. de Wilhelminaboom is omgewaaid. Het hekwerk is daarbij enigszins beschadigd. 

Koningin Wilhelmina tijdens de oorlog:

Op 10 mei 1940 viel Duitsland Nederland binnen. De voltallige koninklijke familie vluchtte enkele dagen later naar Londen. Ook koningin Wilhelmina week op advies van generaal Henri Winkelman uit. Naar eigen zeggen was haar aanvankelijke plan om met een Engelse torpedojager vanuit Den Haag naar Zeeland te varen en daar met haar troepen te strijden tot er hulp van de geallieerden kwam. Dit bleek niet haalbaar, waarna het schip uitweek naar Engeland. Juliana en de kinderen Beatrix en Irene reisden een maand later door naar Canada, teneinde de dynastie veilig te stellen.

In Londen verbleef zij samen met de Nederlandse regering in ballingschap en zond radioboodschappen aan haar volk, via Radio Oranje. Adolf Hitler noemde zij de “aartsvijand van de mensheid”. Ook heeft zij in haar toespraken een keer haar afkeuring betuigd over de Jodenvervolging die op dat moment gaande was in Nederland. Ondanks de hierop gestelde straf werden de uitzendingen in Nederland veel beluisterd. Gedurende de laatste jaren van de bezetting groeiden zij en de kleur oranje uit tot symbool van bevrijding.

Zelf werd zij gedurende de oorlog bijna gedood door een Duitse bom, die dicht bij haar huis in South Mimms, net ten noorden van Londen, neerkwam. Een bewaker verloor daarbij het leven.

Terwijl haar dochter en kleinkinderen in Canada zaten, ontpopte haar schoonzoon Bernhard zich tot adjudant, die zich voor de strijdkrachten inzette, al mocht hij zich van zijn schoonmoeder niet in gevaar begeven. In de oorlog sprak zij over een politiek denkbeeld, de 'vernieuwing', wat voortkwam uit haar frustraties met het vooroorlogse politieke bestel. Dit is nooit helemaal uitgewerkt, maar de kernthema's waren als volgt: afschaffing van de zuilen, een nog grotere macht voor de Kroon en een eendrachtiger Nederland. Zij had menigmaal conflicten met haar ministers, die voorstanders waren van het vooroorlogse bestel. Zij meende echter dat het volk achter haar zou staan.

Krantenartikel in De Kaap van juni 1945, waar gemeld wordt dat de koningin naar Leersum zou komen, maar op het laatst richting Arnhem was gereisd. 

Hier kunt u een document downloaden met krantenknipsels over de Wilhelminaboom en het hekwerk.

Wilhelminaboom
Word – 1,6 MB 131 downloads

Over koningslinden.
De reden waarom de linde ideaal is als herdenkingsboom, is omdat hij op bijna elke ondergrond kan groeien, zowel op klei- als op zandgrond.’ ‘Bij speciale gelegenheden wordt er vaak een Tilia x europaea ‘Koningslinde’ geplant. Het is een natuurlijke kruising van de winterlinde en de zomerlinde. Hij kan heel erg oud worden. Tot slot komt hij uit deze streek.’
Lindebomen stonden van oudsher op markante plaatsen, zoals op dorpspleinen. brinken en bij kerken. Er onder werd in de Germaanse tijd vaak rechtgesproken. Als het kwam tot een doodsvonnis werd de veroordeelde aan de zelfde linde opgehangen.
Ook vonden onder de linden allerlei festiviteiten plaats, er werd gedanst en herdacht.


Deze wandeltocht is een initiatief van de Historische Vereniging Leersum en de Tijdlijn van Leersum.

 

© 2020 Ontdekkingstocht Leersum WO II